AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ! ! ! ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. . .

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗΟ ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου το 1973, που γιορτάζουμε σήμερα, υπήρξε μια γιορτή της ελληνικής νεολαίας, που ενσωμάτωσε τις καλύτερες αγωνιστικές παραδόσεις του λαού μας: την παράδοση της Εθνικής Αντίστασης, του 1-1-4. Υπήρξε ο άμεσος απότοκος των ριζοσπαστικών κινημάτων που είχαν ξεσπάσει στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου λίγο νωρίτερα, το Μάη του ’68 στη Γαλλία, το κίνημα στις Η.Π.Α. ενάντια στην επέμβαση στο Βιετνάμ, το παγκόσμιο κίνημα για την ειρήνη και τον αφοπλισμό. Το Πολυτεχνείο υπήρξε το αποκορύφωμα του αντιδικτατορικού αγώνα που είχε προηγηθεί και εξελισσόταν, με τεράστιο ανθρώπινο κόστος και θυσίες για όσους αγωνιστές έπεσαν στα χέρια της δικτατορίας. Υπήρξε το αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων φοιτητών, νεολαίας, αγροτών και άλλων εργαζομένων κατά της φασιστικής χούντας. Η κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν η μεγάλη έκρηξη που αφύπνισε τη λαϊκή συνείδηση και γι’ αυτό έγινε πηγή έμπνευσης και θαυμασμού για όλες τις μετέπειτα νέες γενιές ανθρώπων.

Β. ΧΡΟΝΙΚΟ

Το τέλος της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου δεν σήμανε αυτομάτως και την εξομάλυνση των κοινωνικών και πολιτικών αντιθέσεων της ελληνικής κοινωνίας. Οι κυβερνήσεις του Πλαστήρα, του Παπάγου, του Καραμανλή, του Παπανδρέου και του Κανελλόπουλου δεν κατόρθωσαν να εξαλείψουν τις μνήμες του εμφυλίου, να εγγυηθούν την ανεξαρτησία της Ελλάδας από τον ξένο παράγοντα και να εξασφαλίσουν μια πραγματικά δημοκρατική πολιτική ζωή, χωρίς τις παρεμβάσεις του παλατιού και των ξένων μυστικών υπηρεσιών. Με τα ξερονήσια για πολύ καιρό ακόμα σε χρήση για τους πολιτικούς αντιπάλους, με ομαδικές δίκες και εκτελέσεις, με το παρακράτος να τρομοκρατεί το λαό και να δολοφονεί εν ψυχρώ λαϊκούς αγωνιστές, όπως ο βουλευτής της Ε.Δ.Α. Γρηγόρης Λαμπράκης και ο φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας, με εκλογικές νοθείες και ασύστολες αυλικές παρεμβάσεις, ο ελληνικός λαός βίωνε μια «ελευθερία ανάπηρη».
Παράγκα (Διονύση Σαββόπουλου)

Η καταρράκωση κάθε έννοιας πολιτικού βίου στη χώρα και η απειλή της «οργής» του ελληνικού λαού που ξεχείλιζε έδωσε το πρόσχημα σε μια ομάδα συνταγματαρχών, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, να επιβάλουν στις 21 Απριλίου 1967 στρατιωτική δικτατορία, να καταργήσουν το Σύνταγμα και το έστω υποτυπωδώς δημοκρατικό κοινοβούλιο και να βάλουν τη χώρα στο «γύψο», επιβάλλοντας τον πλήρη στραγγαλισμό των δημοκρατικών ελευθεριών του ελληνικού λαού. Οι συνταγματάρχες δεν ήταν κάποιοι ουρανοκατέβατοι επίορκοι αξιωματικοί αλλά κατείχαν καίριες θέσεις στο στράτευμα και είχαν τις πλάτες τόσο των Αμερικανών όσο και του παλατιού, καθώς και την ανοχή του μεγαλύτερου μέρους του παλιού πολιτικού κόσμου. Οι πραξικοπηματίες διαμόρφωσαν ένα καθεστώς βίας και τρομοκρατίας, περιστολής των ατομικών και κοινωνικών ελευθεριών: τα κρατητήρια της στρατιωτικής αστυνομίας ΕΑΤ-ΕΣΑ και οι φυλακές γεμίσανε κρατουμένους και τα ξερονήσια «ζωντάνεψαν» από τους εξόριστους. Απ’ την άλλη, προσπαθούσαν να ταΐσουν το λαό με υπερπατριωτικές κορώνες και σάπια ιδεολογήματα. Σε κάθε διαφορετική φωνή ο δικτάτορας απαντούσε αλαζονικά: «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν»! Το κλίμα ήταν ζοφερό.

Ποιος τη ζωή μου (Μίκη Θεοδωράκη – Μάνου Ελευθερίου)

- Η Διαθήκη μου (Μιχάλη Κατσαρού)

Όμως η οργή του λαού σιγόβραζε. Σιγά-σιγά αρχίζουν οι πρώτες αντιστασιακές ενέργειες. Το 1968 ο Αλέξανδρος Παναγούλης επιχειρεί να δολοφονήσει τον αρχιδικτάτορα Παπαδόπουλο αλλά αποτυγχάνει, συλλαμβάνεται και βασανίζεται. Στις 3 Νοέμβρη του ’68, μισό εκατομμύριο λαού συνοδεύουν τον πρώην πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου στην τελευταία του κατοικία. Η κηδεία του μετατρέπεται σε τεράστια αντιδικτατορική διαδήλωση, όπως και αυτή του νομπελίστα ποιητή Γεώργιου Σεφέρη τον Σεπτέμβρη του ‘73. Την ίδια στιγμή μέσα σε συνθήκες συνωμοτικότητας ξεφυτρώνουν δεκάδες αντιστασιακές ομάδες με αριστερή κυρίως ιδεολογική τοποθέτηση. Παράλληλα στο εξωτερικό ξετυλίγεται μια τεράστια αντιχουντική καμπάνια, κυρίως από γνωστούς Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μελίνα Μερκούρη. Διαδηλώσεις γίνονται και σε πολλές ξένες πόλεις, κυρίως στη Γαλλία. Εκδηλώθηκε ακόμα και κίνημα στο ναυτικό, τον Μάιο του ’73, αλλά απέτυχε και μόνο τα μέλη του πληρώματος του πλοίου ΒΕΛΟΣ, για να γλιτώσουν την τιμωρία του καθεστώτος, εγκατέλειψαν την Ελλάδα και ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Ιταλία. Κάποια μέτρα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος που πήρε ο Παπαδόπουλος και η γενική αμνηστία που παραχώρησε στους πολιτικούς κρατούμενους δεν επρόκειτο να αλλάξουν το ρεύμα της αντίστασης. Ο Παπαδόπουλος ήταν ήδη περίγελος της ελληνικής κοινωνίας στις μπουάτ και στις ταβέρνες και σε λίγο θα γινόταν και ανοιχτά, σε όλη την κοινωνία.
Ο μέρμηγκας (Μάνου Λοΐζου)

- Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος (Τάσου Λειβαδίτη)

Στο φοιτητικό χώρο συγκεντρώνονται σιγά-σιγά τα «καύσιμα» για μαζικές αντιδικτατορικές εκδηλώσεις. Ο Γαλλικός Μάης του '68 έχει επιδράσει καταλυτικά στο πιο πρωτοπόρο τμήμα της νεολαίας, ενώ η Αριστερά, μέσα από την αντιΕΦΕΕ, το «Ρήγα Φεραίο», την ΑΑΣΠΕ και άλλες οργανώσεις, κυριαρχεί στα αμφιθέατρα. Στις αρχές του '72, το αίτημα για ελεύθερες εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους, δίνει το έναυσμα για την ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος. Μετά από την πρώτη μαζική διαδήλωση στα Προπύλαια στην επέτειο της 21ης Απριλίου, γίνονται εκατοντάδες συλλήψεις φοιτητών για εκφοβισμό. Όμως οι φοιτητές δεν πτοούνται. Τα ίδια γίνονται και στις καταλήψεις της Νομικής, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του '73. Η κατάληψη της Νομικής είναι ο πρώτος πραγματικά μεγάλος τριγμός στα θεμέλια της χούντας. Η Χούντα αναγκάζεται να καταστείλει με τη βία τις φοιτητικές αυτές εξεγέρσεις και να αποκαλύψει το πραγματικό πρόσωπό της. Στις 8 Μαΐου 1973 συλλαμβάνονται δεκάδες αγωνιστές φοιτητές. Όλοι αποφυλακίζονται από το ΕΑΤ-ΕΣΑ και τον Κορυδαλλό τον Αύγουστο και οι περισσότεροι οδηγούνται στην υποχρεωτική στράτευση. Απολύονται παραμονή της κατάληψης του Πολυτεχνείου- και οι περισσότεροι, πάνε κατευθείαν εκεί. Το μνημόσυνο του «Γέρου της Δημοκρατίας», του Γ. Παπανδρέου, στις 4 Νοεμβρίου μετατρέπεται σε παλλαϊκή διαδήλωση. Η άγρια καταστολή ης διαδήλωσης αποδεικνύει ότι το πείραμα της φιλελευθεροποίησης του Παπαδόπουλου και του Μαρκεζίνη δεν είναι πιθανό να πετύχει. Το μνημόσυνο του Παπανδρέου προαναγγέλλει τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Η συγκέντρωση [της Ε.Φ.Ε.Ε.] (Διονύση Σαββόπουλου)

- Η Μεγάλη Έξοδος (Οδυσσέα Ελύτη)

Τετάρτη 14 Νοέμβρη: Από το πρωί της μέρας αυτής γίνονται γενικές συνελεύσεις σε όλες τις σχολές για να συζητήσουν το θέμα των φοιτητικών εκλογών. Το μεσημέρι και ενώ η πλειοψηφία των φοιτητών βρίσκεται στη Νομική, διαρρέει η είδηση ότι στο Πολυτεχνείο η Αστυνομία χτυπάει φοιτητές. Μια μερίδα φοιτητών αποφασίζει να συγκροτήσει διαδήλωση και να πάει στο Πολυτεχνείο. Αυτοί οι 350 φοιτητές που πρώτοι μπήκαν το μεσημέρι της Τετάρτης στο Πολυτεχνείο ξεκίνησαν όλη την ιστορία. Οι συνελεύσεις των σχολών τους συνεχίζονταν μέσα στο Πολυτεχνείο. Παρά τις εσωτερικές διαφωνίες και την απειλή της σύγκρουσης με την αστυνομία, η πλειοψηφία των φοιτητών παραμένει μέσα στο Πολυτεχνείο. Ο κόσμος ολοένα και πληθαίνει. Το βράδυ ο κόσμος έχει ξεπεράσει τις 20.000 μέσα και γύρω απ’ το Πολυτεχνείο. Οι συνελεύσεις αποφασίζουν αργά το βράδυ την κατάληψη του Πολυτεχνείου και δημιουργούν Συντονιστική Επιτροπή.
- Ηχητικό (Ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής- 02:26)

Όπως ο Κερέμ (Μάνου Λοΐζου – Ναζίμ Χικμέτ [απόδοση Γιάννη Ρίτσου])

- Ηχητικό ντοκουμέντο (ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ- 00:14)

Πέμπτη 15 Νοέμβρη: Οι φοιτητές οργανώνουν σιγά-σιγά την κατάληψη, συγκροτούν ομάδες με ιδιαίτερα καθήκοντα την σίτιση των φοιτητών, την υγειονομική τους περίθαλψη, την ασφάλεια της κατάληψης ενώ προετοιμάζουν τη λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού μέσα στο Πολυτεχνείο. Στη κατάληψη και την Συντονιστική Επιτροπή πρωτοστατούν φοιτητές-μέλη όλων των αποχρώσεων των οργανώσεων της αριστεράς αλλά και πάρα πολλοί ανένταχτοι. Τα συνθήματα που κυριαρχούν είναι:

“ΑΠΟΨΕ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ",
"ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ",
"ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ",
"ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΪΛΑΝΔΗ",
"ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΤΥΡΑΝΝΟ",
"ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ",
"ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗ-ΤΕΣ",
"ΛΑΕ ΠΕΙΝΑΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟ-ΣΚΥΝΑΣ",
"ΛΑΕ ΠΕΙΝΑΣ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΚΡΕΜΑΣ",
"ΛΑΕ ΠΟΛΕΜΑ ΣΟΥ ΠΙΝΟΥΝΕ ΤΟ ΑΙΜΑ",
"ΛΑΕ ΞΕΚΙΝΑ, ΠΕΘΑΙΝΕΙΣ ΑΠ ΤΗΝ ΠΕΙΝΑ",
"ΕΣΑ ΕΣ-ΕΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΕΣ",
"ΛΑΕ, ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ",
"ΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΚΕΤΑ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙ-ΝΟΥΝΕ ΕΦΤΑ",
"ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ",
"Η ΧΟΥΝΤΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ",
"ΚΑΤΩ Ο ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ",
"ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ",
"ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΤΟ",
"ΔΕΝ ΣΕ ΘΕΛΕΙ Ο ΛΑΟΣ ΠΑΡ' ΤΟΝ ΠΙΘΗΚΟ ΚΑΙ ΜΠΡΟΣ".

Ανεμίζουν σημαίες, καίγονται ομοιώματα του Παπαδόπουλου και σύμβολα της 21ης Απρίλη. Το μεσημέρι τίθεται σε λειτουργία ο ραδιοσταθμός των φοιτητών στους 1050 χιλιοκύκλους, ο πρώτος και μοναδικός ελεύθερος ραδιοσταθμός την περίοδο της Χούντας. Συγκεντρώνονται χρήματα, τρόφιμα, φάρμακα. Οι συνελεύσεις συνεχίζονται και επιμένουν στην κατάληψη, παρά τις προτροπές φοιτητικών παρατάξεων για αποχώρηση. Την κατάληψη στηρίζουν και εκατοντάδες εργάτες, οι οποίοι κάνουν με τη σειρά τους παράλληλες συνελεύσεις. Το πλήθος που περνά απ’ το Πολυτεχνείο είναι εκατοντάδες χιλιάδες. Η Πέμπτη 15 Νοέμβρη είναι μέρα γιορτής.
Ο λεβέντης (Μίκη Θεοδωράκη – Νότη Περγιάλη)

Πάλης ξεκίνημα (Μίκη Θεοδωράκη – Αλέκου Παναγούλη)

- Ηχητικό ντοκουμέντο (Συνθήματα- 01:36)

Παρασκευή 16 Νοέμβρη: Το Πολυτεχνείο δεν μπορεί να θεωρείται πλέον μόνο φοιτητικό γεγονός. Τα πλήθη του κόσμου που συνέρεαν στο Πολυτεχνείο, η συμμετοχή των εργατών, τα μηνύματα συμπαράστασης που έφταναν από κάθε πλευρά, η απήχηση του γεγονότος στα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, ο ερχομός των αγροτών από τα Μέγαρα, όπου ήδη γίνονταν εξεγέρσεις ενάντια στην απαλλοτρίωση της γης από τη Χούντα, όλα αυτά δείχνουν ότι η κινητοποίηση αγκάλιαζε όλο το λαό. Ο χώρος γύρω από το Πολυτεχνείο είναι ασφυκτικά γεμάτος από διαδηλωτές, πορείες γίνονταν σε όλο το κέντρο της Αθήνας με κύριο σύνθημα το ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ. Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στο κέντρο της Αθήνας είναι σχεδόν αδύνατη. Οι συγκεντρωμένοι μέσα στο Πολυτεχνείο είναι αποφασισμένοι. Ο κόσμος έξω ξεπερνά τις 100.000. Σε πολλά σημεία διαδηλωτές συγκρούονται με την αστυνομία.
Πέφτει ο πρώτος νεκρός: ο μαθητής Διομήδης Κομνηνός. Το βράδυ η αστυνομία κατεβάζει στους δρόμους θωρακισμένα οχήματα, τις αύρες. Η Χούντα έχει αποφασίσει να χτυπήσει την εξέγερση. Οι μάσκες του καθεστώτος πέφτουν.
- Καπνισμένο τσουκάλι (Γιάννη Ρίτσου)

- Ηχητικό ντοκουμέντο (Έκκληση για βοήθεια- 00:32)

Ο κόσμος τριγύρω απ’ το Πολυτεχνείο μάχεται με την αστυνομία και τους ασφαλίτες. Στα γύρω μπαλκόνια είναι ακροβολισμένοι σκοπευτές του στρατού και της αστυνομίας και πυροβολούν προς το πλήθος. Δακρυγόνα και καπνογόνα παντού. Οι πρώτοι νεκροί είναι γεγονός. Το κέντρο της Αθήνας έχει αρχίσει να γίνεται πεδίο μάχης. Παντού τραυματίες. Τους μεταφέρουν μέσα στο Πολυτεχνείο και ο ραδιοσταθμός κάνει έκκληση για ιατρική βοήθεια. Στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο διαδηλωτές βάζουν φωτιές και στήνουν οδοφράγματα. Οι πυροβολισμοί γενικεύονται και ο αριθμός των διαδηλωτών φθίνει. Τα μεσάνυχτα η αγωνία κορυφώνεται. Γίνονται από τα στελέχη των κομμάτων μια προσπάθεια απαγκίστρωσης των φοιτητών που έχουν μείνει μέσα, ωστόσο κανείς δεν θέλει να αποχωρήσει.
- Ηχητικό ντοκουμέντο (Απόψε σκοτώσαν τα παιδιά σας-πυροβολισμοί- 02:18)

Σάββατο 17 Νοέμβρη: Μετά τα μεσάνυχτα ξεκινούν τα τανκς για το Πολυτεχνείο απ’ το Γουδί. Οι διαδηλωτές έχουν αποκλείσει την περιοχή γύρω απ’ το Πολυτεχνείο με οδοφράγματα και τα τανκς καθυστερούν. Οι συγκρούσεις διαδηλωτών με την αστυνομία συνεχίζονται σώμα με σώμα. Η συμπαράσταση του απλού λαού είναι συγκλονιστική, καθώς μαζεύουν στα σπίτια τους τραυματισμένους διαδηλωτές για να τους γλιτώσουν απ’ τα χέρια της αστυνομίας. Όταν οι φοιτητές στον χώρο του Πολυτεχνείου αντιλαμβάνονται την κάθοδο των τανκς, γαντζώνονται στα κάγκελα και τραγουδούν τον εθνικό ύμνο, ενώ ο ραδιοσταθμός καλεί τους φαντάρους να μην χτυπήσουν τα αδέλφια τους.
- Ηχητικό ντοκουμέντο (Είμαστε άοπλοι- 3.58)

Ο στρατιώτης (Μάνου Λοΐζου – Τασούλας Μητροπούλου)

- Εδώ Πολυτεχνείο (Γιώργη Σαράντη)
Ώρα 01:30 Τα τανκς παίρνουν θέση μάχης στην Πατησίων και στους γύρω δρόμους. Επί μιάμιση ώρα οι φοιτητές στέκονται στα κάγκελα της περίφραξης του Πολυτεχνείου και φωνάζουν “Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΛΑΟ” και “ΟΙ ΦΑΝΤΑΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΔΕΡΦΙΑ ΜΑΣ”. Οι αρχές, που τώρα έχουν πλησιάσει κοντά στο Πολυτεχνείο, επαναλαμβάνουν προτροπές προς τους εγκλεισμένους να αποχωρήσουν ειρηνικά χωρίς να τους πειράξουν. Κανένας δεν βγαίνει. Στις 02:45 ο ραδιοφωνικός σταθμός διακόπτει τη μετάδοσή του. Οι στρατιωτικές δυνάμεις έξω από το Πολυτεχνείο έχουν πάρει θέσεις μάχης. Στην είσοδο του Πολυτεχνείο είναι παραταγμένα τρία τανκς και η ηγεσία της επιχείρησης εκκαθάρισης του Πολυτεχνείου. Στις 02:58 το μεσαίο τανκ οπισθοχωρεί λίγο και μετά πέφτει με ορμή πάνω στην πόρτα, γκρεμίζοντας μαζί με αυτήν και μια νεαρή φοιτήτρια που καθόταν πάνω στην κολόνα. Στις 03:03 ακούγονται από μέσα πυροβολισμοί.
- Ηχητικό ντοκουμέντο (Πυροβολισμοί- 00:16)

Η ζωή τραβάει την ανηφόρα (Μίκη Θεοδωράκη – Γιάννη Ρίτσου)

Μέσα σε μισή ώρα ο στρατός και η αστυνομία έχουν εκκενώσει τους χώρους του Πολυτεχνείου και γύρω απ’ αυτό. Σε πολλά σημεία της πόλης το κυνηγητό των διαδηλωτών συνεχίζεται και πολλοί βρίσκονται στο έλεος και την εκδικητική μανία των οργάνων της «τάξης» και των ασφαλιτών. Όσοι καταφέρνουν να βγουν σώοι απ’ το Πολυτεχνείο καταφεύγουν σε κοντινά σπίτια όπου τους μαζεύουν και τους κρύβουν απλοί πολίτες. Τα νοσοκομεία και τα κρατητήρια γεμίζουν διαδηλωτές.
Το επίσημο βούλευμα αναφέρει ότι στα γεγονότα του Πολυτεχνείου έχασαν τη ζωή τους 23 άνθρωποι- ανάμεσα στους οποίους και ένας λοχίας του στρατού, ο οποίος δολοφονήθηκε από ανώτερό του επειδή αρνήθηκε να πυροβολήσει τους φοιτητές- και τραυματίστηκαν 1.028. Ωστόσο, υπολογισμοί από άλλες πηγές και μαρτυρίες παρόντων στα γεγονότα κάνουν λόγο για περισσότερους από 100 νεκρούς, όχι μόνο το τριήμερο του Πολυτεχνείου αλλά και το επόμενο διάστημα, απ’ όσους υπέκυψαν από τα βασανιστήρια και την εκδικητικότητα των Αρχών.
Το πρωί το Πολυτεχνείο μοιάζει με βομβαρδισμένο τοπίο. Στο κέντρο της Αθήνας γίνονται διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για το μακελειό αλλά πλέον η παρουσία του στρατού και της αστυνομίας είναι καταλυτική. Στις 11:00 κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος.
Τα παιδιά κάτω στον κάμπο (Μάνου Χατζιδάκι – Νίκου Γκάτσου)

Γ. ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ

Σήμερα, τριάντα τρία χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο μπορεί να λειτουργήσει και πάλι ως καταλύτης για τις διεκδικήσεις του σήμερα. Οι στόχοι και οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας καθώς οι ανάγκες των νέων είναι σήμερα τέτοιες που απαιτούν τη διαρκή κινητοποίησή μας. Δε δεχόμαστε σε καμιά περίπτωση πως ο πόλεμος, η φτώχεια, η ανεργία, η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η εμπορευματοποιημένη κοινωνία αποτελούν «μονόδρομο» για την ανθρωπότητα. Δεν επιτρέπουμε να αποφασίζουν κάποιοι άλλοι «για μας χωρίς εμάς». Η εξέγερση του Πολυτεχνείου μπορεί να λειτουργήσει σήμερα ως πρότυπο του ασυμβίβαστου αγώνα για την επικράτηση της ειρήνης, για το δικαίωμα στην εργασία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη μόρφωση, τον πολιτισμό, το περιβάλλον. Για ένα άλλο σχολείο, που θα διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες και θα εξοπλίζει τους νέους με ψυχικά και διανοητικά εφόδια και δεξιότητες, ώστε να μπορούν να γνωρίζουν την πραγματικότητα όχι για να υποτάσσονται σε αυτή, αλλά για να την ερμηνεύουν πολύπλευρα και να αγωνίζονται να την αλλάξουν. Το Πολυτεχνείο μόνο έτσι θα δικαιωθεί: με κοινούς αγώνες από όλο το λαό για την υπεράσπιση του καθολικού δικαιώματος στη μόρφωση, για μια κοινωνία δημοκρατική, χωρίς διακρίσεις και εκμετάλλευση.
Τώρα-τώρα (Lluis Llach – Πάνου Φαλάρα)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I
Τα τραγούδια

Η παράγκα
Διονύσης Σαββόπουλος

Am G
Όπου κοιτάζω να κοιτάζεις.
F C
Όλη η Ελλάδα ατέλειωτη παράγκα.
Dm Am
Παράγκα, παράγκα, παράγκα του χειμώνα
Dm E
κι εσύ μιλάς σαν πτώμα.

Ο λαός, ο λαός στα πεζοδρόμια
κουλούρια ζητάει και λαχεία.
Κοπάδια, κοπάδια, κοπάδια στα υπουργεία,
αιτήσεις για τη Γερμανία.

Κυράδες, φιλάνθρωποι, παπάδες,
εργολαβίες, ψαλμωδίες και καντάδες.
Η Ευανθούλα κλαίει πριν να κοιμηθεί,
την παρθενιά της βγάζει στο σφυρί.

Am G
Στα γήπεδα η Ελλάδα αναστενάζει,
F C
στα καφενεία μπιλιάρδο, καλαμπούρι και χαρτί,
Am G
στέκει στο περίπτερο, διαβάζει
F C G
φυλλάδες με μιάμιση δραχμή.

Am G
Όχι, όχι, αυτό δεν είναι τραγούδι,
F C
είν’ η τρύπια στέγη μιας παράγκας,
Am F
είν’ η γόπα που μάζεψε ένας μάγκας
C F C G C
κι ο χαφιές που μας ακολουθεί.

Ποιος τη ζωή μου
Μίκης Θεοδωράκης – Μάνος Ελευθερίου

Em D
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά
C Bm
να την ξεμοναχιάσει μες τη νύχτα;
Em D
Ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά,
C B
σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα.

Em D Bm
Για κάποιον μες στον κόσμο είν’ αργά.
C Bm C Bm
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά; [x2

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά;
Στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
Πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει;

Για κάποιον μες στον κόσμο είν’ αργά.
Ποιος τη ζωή μου, ποίος την κυνηγά;
Ο μέρμηγκας
Μάνος Λοΐζος
D A D
Ένας μέρμηγκας κουφός με πήρε απ’ το χέρι.
D A D
«Είμαι», λέει, «ο πιο σοφός σ’ ολόκληρο τ’ ασκέρι».
Bm A D A D A
Και τα μικρά του τα μερμηγκάκια
D A D A D
χειροκροτάνε με ενθουσιασμό:
A D
“Εν-δυο, προσκυνάμε.
A D
Εν-δυο, πολεμάμε.
A D A
Εν-δυο, δεν πεινάμε”.

Τα βολεύεις μια χαρά σπουδαίο μου μερμήγκι,
όμως πρόσεξε καλά τ’ ωραίο σου λαρύγγι.

Και τα μικρά του τα μερμηγκάκια
χειροκροτάνε με ενθουσιασμό:
“Εν-δυο, προσκυνάμε.
Εν-δυο, πολεμάμε.
Εν-δυο, μα πεινάμε”.

Πριν προφτάσω να του πω το σύστημα ν’ αλλάξει
πλάκωσε όλο το χωριό το μέρμηγκα να χάψει.

Και τα μικρά του τα μερμηγκάκια
χειροκροτάνε με ενθουσιασμό:
“Εν-δυο, προσκυνάμε.
Εν-δυο, μα πεινάμε.
Εν-δυο, θα σε φάμε”.
Στη συγκέντρωση (της Ε.Φ.Ε.Ε.)
Διονύσης Σαββόπουλος

Αm C G Am G C E Am
Η πλατεία ήταν γεμάτη με το νόημα που 'χει κάτι απ΄ τις φωτιές,
Αm C G Am G C E Am
στις γωνίες και τους δρόμους, από συντρόφους, οικοδόμους, φοιτητές…
F A Dm A#
Και συ έφεγγες στη μέση όλου του κόσμου κι ήσουν, φως μου,
F G Am
κατακόκκινη νιφάδα σε γιορτή,
F G E Am
σε γιορτή που δεν ξανάδα στη ζωή μου τη σκυφτή.

Η πλατεία ήτανε άδεια και τρελός απ' τα σημάδια σαν σκυλί
με συνθήματα σκισμένα σ' έναν έρωτα για σένα έχω χυθεί.
Στ' αμφιθέατρο σε ψάχνω, στους διαδρόμους και τους δρόμους
και ζητώ πληροφορίες και υλικό
να φωτίσω τις αιτίες που μ' αφήνουνε μισό.

Η πλατεία ήταν γεμάτη κι απ' το πρόσωπό σου κάτι έχει σωθεί
στον αγώνα του συντρόφου, στην αγωνία αυτού του τόπου για ζωή,
στα παιδιά και τους εργάτες, στους πολίτες, στους οπλίτες,
στα πλακάτ και στη σκανδάλη που χτυπά.
Η συγκέντρωση ανάβει κι όλα είναι συνειδητά.
Όπως ο Κερέμ
Μάνος Λοΐζος – Ναζίμ Χικμέτ (απόδοση: Γιάννης Ρίτσος)

Am Dm C Am
Είναι βαρύς ο αγέρας σα μολύβι. Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω.
G Am
Ελάτε γρήγορα, σας φωνάζω, να λιώσουμε το μολύβι. [x2
Dm A# F A# F
Κάποιος μου λέει «φωτιά θα πάρεις απ’ την ίδια σου φωνή.
G C F G D G Em
Θα γίνεις στάχτη, στάχτη σαν τον Κερέμ που κάηκε απ’ τον έρωτά του».

Am
Κι εγώ του λέω:
Em
«Ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ,
Am Em
ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ.
F G F
Αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, αν δεν καούμε εμείς,
C F C F
πώς θα γενούνε τα σκοτάδια λάμψη,
C F C F Am
πώς θα γενούνε τα σκοτάδια λάμψη»;

Είναι βαρύς ο αγέρας σα μολύβι. Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω.
Ελάτε γρήγορα, σας φωνάζω, να λιώσουμε το μολύβι. [x2
Ο λεβέντης
Μίκης Θεοδωράκης – Νότης Περγιάλης

Am
Σαν τον αετό φτερούγαγε στη στράτα.
G F C
Τον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύρια!
Dm
Με χαμηλά τα μαύρα του τα μάτια
Am CAm C E Am
λεβέντης ε ε ε ε ε ε εροβόλαγε. ] 2x

Στα μάτια του ένα σύννεφο,
μες στην καρδιά του σίδερο.
Κυλάει το αίμα, σκέπασε τον ήλιο
κι ο χάρος εροβόλαγε. ] 2x

Σφαλούν τα μάτια κι οι καρδιές
σφαλούν τα παραθύρια
Μετά χιμάει ο χάροντας καβάλα
κι εκείνος χαμογέλαγε. ] 2x

Ποιός κατεβαίνει σήμερα στον Άδη;
Ποιόν κουβεντιάζει η γειτονιά και ανανταριάζει;
Γιατί βουβά είναι τα βουνά κι οι κάμποι;
Λεβέντης εροβόλαγε. ] 2x

Σαν τον αετό φτερούγαγε στη στράτα.
Τον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύρια!
Με χαμηλά τα μαύρα του τα μάτια
λεβέντης εροβόλαγε. ] 2x
Πάλης ξεκίνημα
Μίκης Θεοδωράκης – Αλέκος Παναγούλης
Dm C
F
Πάλης ξεκίνημα, νέοι αγώνες,
οδηγοί της ελπίδας οι πρώτοι νεκροί.
Dm C Dm C Dm
Πάλης ξεκίνημα, νέοι αγώνες,
Dm C Dm A Dm
οδηγοί της ελπίδας οι πρώτοι νεκροί.

Όχι άλλα δάκρυα, κλείσαν οι τάφοι,
λευτεριάς λίπασμα οι πρώτοι νεκροί.

Λουλούδι φωτιάς βγαίνει στους τάφους,
μήνυμα στέλνουν οι πρώτοι νεκροί.

Απάντηση θα πάρουν μ’ ενότητα κι αγώνα,
για να ’βρουν ανάπαυση οι πρώτοι νεκροί.

Πάλης ξεκίνημα, νέοι αγώνες,
οδηγοί της ελπίδας οι πρώτοι νεκροί.
Ο στρατιώτης
Μάνος Λοΐζος – Κωστούλα Μητροπούλου

Am Dm
Του 'παν θα βάλεις το χακί,
E Am Am G
θα μπεις στην πρώτη τη γραμμή,
F E
θα μπεις στην πρώτη τη γραμμή,
Am [-] Am
και ήρωας θα γίνεις.

Εκείνος δεν μιλάει πολύ,
του 'ναι μεγάλη η στολή,
του 'ναι μεγάλη η στολή,
και βάσανο οι αρβύλες.

Am Dm E
Το εμβατήριο που του 'μαθαν να λέει
Am
είναι φασιστικό και του 'ρχεται να κλαίει.
Είναι φασιστικό και του 'ρχεται να κλαίει
το εμβατήριο που του 'μαθαν να λέει.

Δεν του 'γραφε ποτέ κανείς,
τις νύχτες ξύπναγε νωρίς,
τις νύχτες ξύπναγε νωρίς
και μίλαγε για λάθος.

Μια μέρα έγινε στουπί,
πέταξε πέρα τη στολή,
πέταξε πέρα το χακί
και έκλαψε μονάχος.

Το εμβατήριο που του 'μαθαν να λέει
είναι φασιστικό και ντρέπεται να κλαίει.
Είναι φασιστικό και ντρέπεται να κλαίει
το εμβατήριο που του 'μαθαν να λέει. ] x2 (όλο)

Όταν σφίγγουν το χέρι
Μίκης Θεοδωράκης – Γιάννης Ρίτσος

Όταν σφίγγουν το χέρι, [x2
ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο [x2
όταν χαμογελάνε, [x2
ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μες απ' τ' άγρια γένια τους [x2
[…]
όταν σκοτώνονται, [x4
η ζωή τραβάει την ανηφόρα [x2
με σημαίες [x2
και με ταμπούρλα.

Η ζωή τραβάει την ανηφόρα [x2
με σημαίες [x3
και με ταμπούρλα.

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο
Μάνος Χατζιδάκις – Νίκος Γκάτσος

Am F G Dm E [x2

Am Em Am E Am Em Am E
Τα παιδιά κάτω στον κάμπο δεν μιλάν με τον καιρό,
E Am Dm E
μόνο πέφτουν στα ποτάμια για να πιάσουν το σταυρό.
Am Em Am E Am Em Am E
Τα παιδιά κάτω στον κάμπο κυνηγούν έναν τρελό,
Dm Am E Am
τόνε πνίγουν με τα χέρια και τον καίνε στο γιαλό.

F G C G C
Έλα, κόρη της σελήνης, κόρη του αυγερινού,
F G C G E
να χαρίσεις στα παιδιά μας λίγα χάδια του ουρανού.

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο κυνηγάνε τους αστούς.
Πετσοκόβουν τα κεφάλια από εχθρούς κι από πιστούς.

Am F G Dm E [x2

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο κόβουν δεντρολιβανιές
και στολίζουν τα πηγάδια για να πέσουν μέσα οι νιες.
Τα παιδιά μες στα χωράφια κοροϊδεύουν τον παπά,
τού φοράνε όλα τ’ άμφια και τον παν’ στην αγορά.

Έλα κόρη της σελήνης, κόρη του αυγερινού,
να χαρίσεις στα παιδιά μας λίγα χάδια του ουρανού.

Τα παιδιά δεν έχουν μνήμη, τους προγόνους τους πουλούν
κι ό,τι αρπάξουν δεν θα μείνει, γιατί ευθύς μελαγχολούν.
Τώρα – τώρα
Luis Llach – Πάνος Φαλάρας

Am E Am
Όπως και να 'ναι ο κόσμος,
C E
όσα κι αν έχει στραβά.
Am E Am
έστω κι αν μείνω πια μόνος
F E Am E
πάντα θα φεύγω μπροστά.

Όσα γραπτά κι αν θα κάψουν
στο φως δεν βάζουν φωτιά.
Όσες αλήθειες κι αν θάψουν,
λεύτερη μένει η καρδιά.

AmE Am E Am
Όπως και να 'ναι τούτη η γη
E Am
θα 'μαι στην πρώτη τη γραμμή,
Dm Am
όπως και τώρα, τώρα, τώρα,
E Am
που είναι δίσεκτοι καιροί. [x2 (όλο)

Όπως και να 'ναι ο κόσμος
δεν θα σταθώ πουθενά.
Δεν καρτεράει ο χρόνος,
πίσω ποτέ δεν γυρνά.

Όπως και να 'ναι ο κόσμος
θα τραγουδώ στη ζωή.
Για να μερέψει ο πόνος
πρέπει να κλείσει η πληγή.

Όπως και να 'ναι τούτη η γη
θα 'μαι στην πρώτη τη γραμμή,
όπως και τώρα, τώρα, τώρα,
που είναι δίσεκτοι καιροί. [x2 (όλο)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II
Τα ποιήματα

Η διαθήκη μου
του Μιχάλη Κατσαρού
[Από το Κατά Σαδδουκαίων]

Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ' αυτόν που γύρισε πάλι
και λέει: Δόξα σοι ο θεός.
Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών
στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
στην εταιρία εισαγωγαί-εξαγωγαί
στην κρατική εκπαίδευση
στο φόρο
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε
σ' αυτόν που χαιρετάει απ' την εξέδρα ώρες
ατέλειωτες τις παρελάσεις
σ' αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.
Αντισταθείτε πάλι σ' όλους αυτούς που λέγονται μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ' όλα τ' ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ' όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό αρχηγό τους.
Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών
και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
σ' αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια
στα θούρια
στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους
στους θεατές
στον άνεμο
σ' όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
του Τάσου Λειβαδίτη

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν' αγωνίζεσαι
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις
τα χείλη σου θα ματώσουν απ' τις φωνές
Το πρόσωπό σου θα ματώσει απ' τις σφαίρες
μα δε θα κάνεις ούτε βήμα πίσω.

Κάθε κραυγή σου θα 'ναι μια πετριά
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων.
Κάθε χειρονομία σου θα 'ναι
για να γκρεμίζει την αδικία.
Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις,
ούτε στιγμή να ξεχαστείς.

Είναι σκληρές οι μέρες που ζούμε.
Μια στιγμή αν ξεχαστείς,
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται
στη δίνη του πολέμου,
έτσι και σταματήσεις
για μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα
θα γίνουν στάχτη απ' τις φωτιές.
Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυ-τό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί και να πεθάνεις
για να ζήσουν οι άλλοι.
Θα πρέπει να μπορείς να θυσιάζεσαι
ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να στέκεσαι
μπρος στα ντουφέκια!
Η Μεγάλη Έξοδος
του Οδυσσέα Ελύτη
[Από το Άξιον Εστί]

Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά μαντάτα πλήθαιναν στην πρωτεύουσα, να βγουν έξω σε δρόμους και σε πλατείες με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυ-ρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος κι εξουσία η Άνοιξη.
Και νωρίς εβγήκανε καταμπροστά στον ήλιο, με πάνου ως κά-του απλωμένη την αφοβιά σα σημαία, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες. Και ακολουθούσανε άντρες πολ-λοί και γυναίκες και λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκα-νίκια. Όπου έβλεπες άξαφνα στην όψη τους τόσες χαρακιές, που ’λεγες είχανε περάσει πολλές μέσα σε λίγην ώρα.
Τέτοιας λογής αποκοτιές, ωστόσο, μαθαίνοντας οι Άλλοι σφόδρα ταράχθηκαν. Και φορές τρεις με το μάτι αναμετρώντας το έχει τους, λάβανε απόφαση να βγουν έξω σε δρόμους και πλατείες, με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια πήχη φωτιά κάτω απ’ τα σίδερα, με τις μαύρες κάνες και τα δόντια του ήλιου απ’ όπου μήτε κλώνος μήτε ανθός, δάκρυο ποτέ δεν έβγαλαν. Και χτυπούσανε όπου να ’ναι, σφαλώντας τα βλέφαρα με απόγνωση. Και η Άνοιξη ολοένα τους κυρίευε. Σα να μην ήτανε άλλος δρόμο πάνω σ’ ολάκερη τη γη, για να πε-ράσει η Άνοιξη παρά μονάχα αυτός, και να τον είχαν πάρει αμίλητοι, κοιτάζοντας πολύ μακριά, πέρα απ’ την άκρη της απελπισιάς, τη Γαλήνη που έμελλαν να γίνουν, οι νέοι με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες, και οι άντρες, και οι γυναίκες, και οι λαβωμένοι με τον επίδεσμο και τα δεκα-νίκια.
Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγην ώρα. Και θερίσανε το πλήθος τα θηρία, και άλλους εμάζωξαν. Και την άλλη μέρα εστήσανε στον τοίχο τριάντα.
Καπνισμένο τσουκάλι
του Γιάννη Ρίτσου
[αποσπάσματα]

Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγάει.
γύρω σε κάθε βλέμμα το συρματόπλεγμα,
γύρω στην καρδιά μας το συρματόπλεγμα,
γύρω στην ελπίδα το συρματόπλεγμα.
Πολύ κρύο εφέτος.

Χαμογελάμε κατά μέσα.
Αυτό το χαμόγελο το κρύβουμε τώρα.
Παράνομο χαμόγελο,
όπως παράνομος έγινε κι ο ήλιος,
παράνομη κι η αλήθεια.
Κρύβουμε το χαμόγελο
όπως κρύβουμε την ιδέα της λευτεριάς
ανάμεσα στα δύο φύλλα της καρδιάς μας.
Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν.
Αυτό το χαμόγελο κι αυτόν τον ουρανό
δεν μπορούν να μας τα πάρουν.
Εδώ Πολυτεχνείο
του Γιώργη Σαράντη

Τρεις νύχτες καίγανε οι φωτιές
Την τελευταία ακούστηκαν καμπάνες
Κάπου αλλού θα παίζεται η ζωή μας σκέφτηκα
Και τότε τον είδα
Λαμπαδιασμένο απ’ τις ζητωκραυγές
Να τρέχει προς το θάνατο
Αλέξανδρε του φώναξα
Αλέξανδρε
Κι ύστερα πιο σπαραχτικά Αλέξανδρεεε, πάλι και πάλι

Καθώς έσκυψα να τον σηκώσω από την άσφαλτο
Δε βρήκα παρά στάχτη

Σ’ όλους τους δρόμους
Οι στρατιώτες πυροβολούσαν το φόβο τους